نیاز دانش‌آموزان به احساس امنیت

طبق نظریات انسان‌گرایانة انگیزش، اولین شرطی که باید به جا آورده شود تا تحول یادگیرندگان خود-انگیخته امکان‌پذیر شود، امنیت است. انسان پیش از تلاش برای ارضای نیازهای سطح‌بالاتر (مثل دانستن و درک کردن) در وهلة اول باید اساسی‌ترین نیازهای خود را (مثل امنیت) ارضا کند. بنابراین دانش‌آموزان باید احساس امنیت جسمانی و هیجانی داشته باشند تا در محیط مدرسه پرورش یابند. آنها بدون این احساس ممکن است احساس ترس یا اضطراب در آنها پرورش یابد که جلوی تمایل آنها را به بررسی چالش‌های جدید و پیشرفت تحصیلی می‌گیرد. به مثال زیر توجه کنید. سارا به مدرسه‌ای در شهر میرفت که در محله‌ای قرار داشت که مورد تهدید خشونت دارودسته‌ها (گانگسترها) قرار می‌گرفت. دست‌کم هفته‌ای یک بار مدرسه به دلیل تیراندازی های خیابان تعطیل می‌شد. متأسفانه سال گذشته دختر کوچکی مورد اصابت گلوله قرار گرفته بود. سارا وقت زیادی را صرف تفکر دربارة زمانی می‌کرد که دوباره مدرسه تعطیل شود و گلوله‌ای به او اصابت کند.

فقدان امنیت جسمانی، مثل محیط مدرسه‌ای که متحمل خرابکاری‌ها و خشونت علیه معلمان و دانش‌آموزان است یا مدرسه‌ای که مدام مختل می‌شود، مانعی بر سر رشد بسیاری از کودکان است. انگیزة دانش‌آموزان برای یادگیری می‌تواند به طور منفی تحت تأثیر فقدان امنیت هیجانی قرار گیرد که عبارت است از احساس امنیت برای ابراز افکار بدون ترس از مسخره شدن و احساس امنیت برای اشتباه کردن بدون ترس از تنبیه شدن. فرض کنید آلیسا که دانش‌آموز موفقی است در پرداختن به فعالیت کلاسی شکست می‌خورد و گروه همسالان او را مسخره می‌کنند چون او باهوش است و این طور به نظر می‌رسد که همیشه پاسخ سوالات معلم را می‌داند.

زمانی که کلاس درس از لحاظ هیجانی ناامن باشد، این احتمال وجود دارد که در دانش‌آموزان احساس تنفر، خشم و خشونت پرورش یابد. نهایتاً دانش‌آموزانی که از تهاجمات مداوم هیجانی و یا جسمی وحشت دارند، با احتمال بیشتری نسبت به معلمشان بی‌اعتماد می‌شوند و احساسات منفی شدیدی نسبت به معلم در آنها شکل می‌گیرد.
 
ویژگی‌های معلم: احترام، مسئولیت و انصاف

امنیت دانش‌آموزان دو مولفه دارد: هیجانی و جسمی. نیاز به امنیت هیجانی زمانی ارضا می‌شود که دانش‌آموزان بتوانند این اطمینان را بیابند که معلمان و همسالانشان به دیدگاه‌های آنها احترام می‌گذارند. نیاز به امنیت جسمانی دانش‌آموزان زمانی ارضا می‌شود که دانش‌آموزان از اینکه قربانی خشونت، پرخاشگری یا مخاطرات کلاسی شوند نترسند. ما در فصل بعد چند راهکار خاص ارائه خواهیم کرد که امنیت جسمانی را بهبود می‌بخشد. در این فصل بر مشخصه‌هایی از معلم تمرکز می‌کنیم که نیاز به احساس امنیت هیجانی دانش‌آموزان را حمایت می‌کنند. قبل از این بحث، دربارة کسی فکر کنید که به شما احترام می‌گذارد. نامحتمل است که این شخص هرگز برای اینکه وادارتان کند کاری را انجام دهید، از تهدید استفاده کند. و بسیار محتمل است که ان فرد به عقاید شما علاقمند باشد.

اگرچه شما همیشه با افکار و رفتارهای دانش‌آموزان موافق نخواهید بود، این امر ضرورت دارد که شرایط (جوّی) را ایجاد کنید که در آن دانش‌آموزان می‌دانند به طور منحصر بفرد مورد احترام قرار می‌گیرند و شما از اعمال یا رفتارهای آنها به طور شخصی بر علیه‌شان استفاده نمی‌کنید. در مطالعة دیگری دپارتمان آموزش و پرورش اورگون از دانش‌آموزانی که در دبیرستان‌ها نام‌نویسی کرده بودند پرسید ویژگی‌های مدرسه‌ای که می‌خواهند در آن بمانند و یا محیط بهتری داشته باشد چگونه است. تمامی دانش‌آموزان بدون توجه به پیشینه یا محیطشان یک پاسخ مشترک دادند: به من به عنوان انسانی که هستم احترام بگذارید، از من بخواهید بیشترین تلاشم را بکنم و به من کمک کنید تا پیشرفت کنم.

معلمان می‌توانند با الگوسازی احترام گذاشتن، مسئولیت و انصاف در کلاس درس، از نیاز امنیت روانی دانش‌آموزان حمایت کنند. کلاس‌ها، گروه‌های اجتماعی پیچیده‌ای متشکل از 10 تا 40 دانش‌آموز با سطوح منحصربفردی از دانش، مهارت، باورها و پیشینه‌ها هستند. بنابراین معلمان به منظور خلق فضایی امن که هدایت‌کنندة یادگیری باشد باید بر اهمیت احترام گذاشتن به فردیّت دیگران تأکید کنند. احتمالاً کلاسی که در آن دانش‌آموزان به دلیل ترس از مسخره شدن یا شرمندگی از ابراز نظراتشان وحشت دارند، مانع انگیزة یادگیری دانش‌آموزان است. در زیر براساس بررسی‌ها و مصاحبه‌های صورت گرفته با دانش‌آموزان مشخصه‌های معلمان برانگیزاننده ارائه شده:

با ثبات بودن
رفتار کردن با دانش‌آموزان به عنوان افراد
عمل کردن به تساوی جنسیتی، نژادی و قومی
پارتی‌بازی نکردن برای هیچ یک از دانش‌آموزان خاص
اجتناب از به کار بردن تهدید، با لقب صدا زدن[1]، مسخره کردن و ریشخند کردن
فراهم کردن موقعیت‌هایی برای تمامی دانش‌آموزان که مشارکت یابند و موفقیت یابند.
اجتناب از موقعیت‌هایی که در آنها دانش‌آموزان در مقابل همسالانشان وجهه‌شان را از دست بدهند
دانستن و درک واقعیات پیش از سنجش‌های انضباطی[2]
در نظر گرفتن بدرفتاری‌ها در سطح فردی به جای مسئول دانستن کلّ کلاس یا گروه کوچکی از دانش‌آموزان برای رفتار یک دانش‌آموزراهکارهای معلم: حمایت از امنیت جسمانی و هیجانی دانش‌آموزان:
معلمان علاوه بر الگو قرار دادن احترام، مسئولیت و برابری می‌توانند از راهکارهای زیر برای بهبود محیط کلاسی که حامی نیاز به امنیت دانش‌آموزان است، استفاده کنند.
شرکت دادن دانش‌آموزان در ایجاد قوانین کلاسی. قوانین کلاسی برای دانش‌آموزان خطوط مشیء را برای رفتارهای مناسب فراهم می‌کنند و باید برای ایجاد کلاس منظم و پراحترام که پیوستگی و کیفیت آموزش را تضمین می‌کند، از آنها پیروی شود. برای اینکه به دانش‌آموزان کمک کنید احساس امنیت بیابند قوانین کلاسی نباید متمرکز بر اِعمال کنترل بر دانش‌آموزان باشند بلکه باید متمرکز بر حمایت از حق معلم برای تدریس، حق دانش‌آموزان برای یادگیری، امنیت جسمانی و هیجانی و دارایی  دانش‌آموزان باشد. دانش‌آموزانتان را تا حدی که سن و تواناییشان اجازه می دهد در ایجاد قوانین برای کلاس دخالت دهید. زمانی که دانش‌آموزان در ایجاد قوانین کلاسی شرکت می‌کنند با احتمال بیشتری از آنها پیروی خواهند کرد.

کلاس خود را از لحاظ جسمانی ایمن نگه دارید. معلمان کارآمد با تأمین فضای شخصی برای هر یک از دانش‌آموزان و اینکه کلاس درس هیچ خطر جسمانی یا ناراحتی برای دانش‌آموزان به همراه نداشته باشد، برای دانش‌آموزان امنیت و پناهگاه ایجاد می‌کنند. در کلاس درس اثاثیه و تجهیزات بسیاری وجود دارد (میزهای معلم و دانش‌آموزان، قفسه‌های کتاب، میزها، کانون های فعالیت، پروژکتور، کامپیوتر و تخته). پیش از آغاز مدرسه هنگام منظم کردن کلاس، مطمئن شوید نواحی پر رفت و آمد فاقد ازدحام باشند. نواحی پر رفت و آمد شامل میز معلم، سطل آشغال و مداد تراش[3] و مناطق کار گروهی است. اطمینان یابید که دانش‌آموزان دسترسی راحتی به مواد تدریس[4] و منابع رایج دارند و تجهیزاتی که هرروزه مورد استفاده قرار نمی‌گیرند (مثلاً ضبط صوت‌‌ها و پروژکتورهای هوایی) زمانی که مورد استفاده نیستند در کناری قرار دهید. نهایتاً مطمئن شوید می‌توانید به سادگی تمامی دانش‌آموزان را تمام وقت نظارت کنید.

روش کار (رویه‌های)[5] کلاسی ایجاد کنید. رویه‌ها، جریانات عادی برای انجام تکالیف مکرر کلاسی است. رویه ها می‌توانند به اندازة کارهای عادی و روزمره‌ای مثل تراشیدن مدادها و تحویل دادن تکلیف خانگی ساده باشند و یا به پیچیدگی و دشواری رویه‌های امنیتی برای کار در آزمایشگاه باشند. در فصل بعد چگونگی برنامه‌ریزی رویه‌های کلاس را خواهید آموخت. رویه‌های خود را از آغاز هر سال تحصیلی به وضوح شرح دهید، منطق آنان را با دانش‌آموزان به بحث بگذارید، و موقعیت‌هایی را برای تمرین و فید-بک فراهم کنید. مثال‌هایی از رویه‌هایی که نیاز دانش‌آموزان را برای احساس امنیت جسمی حمایت می‌کند شامل کارهای روزمره‌ای برای حفظ متعلقات شخصی، چیزهایی که باید به کلاس آورده شوند، حرکت دادن میزها، رفت و آمد به درون و بیرون کلاس، رویه‌های خارج از کلاس (مثل بوفه، کمدها، اطفأ حریق یا دفع بلایا) و رفتار مورد انتظار در طی عملکرد در گروه‌های کوچک هستند.

از دانش‌آموزان در برابر خشونت و پرخاشگری حمایت کنید. گاهی اوقات قلدرها و دانش‌آموزان پرخاشگر می‌توانند احساس امنیت و بهزیستی همسالانشان را با آزار جسمانی و روان شناختی سایر دانش‌آموزان تهدید کنند. به همین دلیل معلمان باید از پویایی‌های کلاسی آگاه باشند و مجموعه راهکارهای مداخلاتی مناسبی را در دست داشته باشند. فصل یازده با مطرح کردن روش‌های مداخله و پیشگیری برای خشونت و پرخاشگری در کلاس شما را آمادة مقابله با چالش‌های امنیت جسمانی دانش‌آموزان می‌کند. به عنوان مثال، بسیاری از مدارس از راهکارهای طولانی مدت برای بهبود برنامة درسی‌شان استفاده می‌کنند که متمرکز بر مسئولیت دانش‌آموزان برای فعالیت‌هایشان، استدلال اخلاقی و مهارت‌های تصمیم‌گیری هستند. به علاوه، معلمان می‌توانند هنگامی که امنیت دانش‌آموزان در محیط مدرسه مورد تهدید قرار می‌گیرد از آموزش انفرادی با همسال (همکلاسی)[6]، مربی‌گری[7]، حل تعارض و کلاس‌های مدیریت خشم استفاده کنند.چگونه نیاز به احساس امنیت دانش‌آموزان تأمین می‌شود؟

راهکار

مثال‌ها

احترام، مسئولیت و تساوی را الگو قرار دهید

با هر یک از دانش‌آموزان به عنوان افراد منحصربفردی با نیرومندی‌ها و نیازهای انفرادی رفتار کنید.

به دانش‌آموزان کمک کنید درک کنند تساوی و انصاف برای هر یک از دانش‌آموزان یکسان نیست.

دانش‌آموزان را در ایجاد قوانین کلاسی دخالت دهید

به دانش‌آموزان اجازه دهید مقام‌های رهبری را برای حمایت از عملکرد کلاسی ایجاد کنند و به دانش‌آموزان کمک کنید رویه‌ای برای انتخاب این مقام‌ها ایجاد کنند.

کلاس‌ را از لحاظ جسمانی ایمن نگاه دارید

بررسی امنیت کلاسی را در برنامة ابتدا و انتهای روزانة کلاس خود بگنجانید

با استفاده از رویة درست، مسائل مربوط به امنیت را به سرعت گزارش کنید و تا زمانی که مسئله اصلاح نشده به شرح دادن این گزارش ادامه دهید

رویه‌های امنیت کلاسی را ایجاد کنید

رویه‌های پاسخ ضروری در کلاس را بحث و تمرین کنید

 رویه‌های ضروری پاسخ را در کلاس درس به دیوار بزنید و آنها را در دسترس معلم جایگزین قرار دهید

از دانش‌آموزان در مقابل خشونت و پرخاشگری حمایت کنید

فضایی را ایجاد کنید که تحمل مسخره کردن و سایر رفتارهایی که منجر به خشونت و پرخاشگری می شوند در آن ممکن نباشد

از قلدربازی که در کلاس روی می‌دهد آگاه باشید و نسبت به آن پاسخگو باشید

 

[1] Name-calling
[2] Disciplinary measure
[3] Pencil sharpener
[4] Teaching materials
[5] procedure
[6] peer tutoring
[7] mentorship


تهیه و تنظیم: سرکار خانم عاصفه احمدی-دانشجوی دکتری روانشناسی تربیتی

اختصاصی همیاری