گفتار نشانه ای چیست ؟


 تعریف:




 گفتار نشانه اي (cuedspeech) يك سيستم ارتباطي است كه براي افراد كم شنوا و ناشنوا به كار مي رود و از جمله روشهاي شفاهي است . اساس گفتار نشانه اي مبتني بر اصوات است و سبب مي شود زبان گفتاري معمول كاملاً براي فرد قابل دسترسي شود. در اين روش با استفاده از ند شكل دست ( كه هر يك نشان دهنده گروهي از واكه ها هستند ) به فرد كمك مي شود لب خواني اش را كامل كند و در حقيقت گفتار را با چشم خود بشنود. اين روش در بسياري از زبانها و در بسياري از گروههاي با مشكل شنوايي ، گفتاري ، ارتباطي و در افراد با نيازهاي يادگيري به كار گرفته ميشود.






 گفتار نشانه اي چيست ؟



 گرچه گفتار نشانه اي در نظر يك فرد غير متخصص ممكن است بسيار شبيه به اشاره باشد ،‌اما بايد خاطر نشان ساخت گفتار نشانه اي نه زبان اشاره است و نه ارتباطي با اشارات غير رسمي ناشنوايان دارد . گفتار نشانه اي روشي است كه تنها صداهاي زبان گفتاري را جهت ارتباط بهتر از طريق حركات دستي منتقل مي كند.




 تاریخچه:





 گفتار نشانه اي در سال 1968 توسط دكتر اورين كورنت در دانشگاه گالادت تدوين شد . د كتر كورنت متوجه شد كودكان كم شنواي عميقي كه پيش از زبان آموزي دچار كم شنوايي شده اند معغمولاً توانايي درك و خواند ضعيفي دارند. هدف او در تدوين اين روش ، بهبود توانايي هاي خواندن اين كودكان از طريق درك بهتر واجها ( صداها ) ي زبان انگليسي بود . بسياري از صداهاي گفتاري ،‌بر روي لبها كاملاً شبيه به هم ادا مي شوند ( مانند پ و ب و م ) . از اين روبه كارگيري شكل دست متفاوت براي ا ين گروهها سبب تشخيص دقيق آنها توسط كودك مي شود . گفتار نشانه اي در عين حال به فرد كمك مي كند اصوات اعوجاج يافته يا ناكامل را بهتر بشنود . از اين رو گفتار نشانه اي براي كودكان با كاشت حلزون بسيار كمك كننده است و گفتار آنان را بهبود مي بخشد .





 گفتار نشانه اي چگونه كار مي كند ؟




 گفتار نشانه اي شكلهاي غير قابل رويت يا مبهم لب را با استفاده از نشانه ها واضح و روشن مي كند.

 گفتار نشانه اي همه واجها (واحدهاي صوتي ) گفتاري را كاملاً قابل مشاهده ميكند .اين كار استفاده از 9شكل دست ( در زبان فارسي) در سه جاي اطراف لب ( در زبان فارسي ) صورت مي گيرد .نشانه ها نه شكل هستند ( كه همخوانهاي زبان را نشان مي دهند ) .


 اين شكلها همراه با الگوهاي طبيعي لب در گفتار سبب مي شوندابهامات لب خواني كاملاً برطرف شود.
 اين تركيب اشكال دست ،‌ محل قرارگيري و اشكال لبي است كه همه اصوات زبان گفتاري را براي فرد واضح مي سازد. اين امر را مي توان با اين حاصل جمع نشان داد :


 گفتار نشانه اي = شكل دست + جاي دست + شكل لب



 وقتي كه الگوهاي لبي با همديگر كاملاً متفاوت و قابل تشخيص اند - مانند صداي ت ، م و ف – براي هر گروه آنها از يك شكل دست مشابه استفاده مي شود . وقتي كه الگوهاي لبي غير قابل ديدن هستند و يا كاملاً با هم اشتباه مي شوند – مانند پ ، ب و م – از شكلهاي دست يا جايگاههاي متفاوت استفاده مي شود.

 سه جاي اطراف لب (كه واكه هاي زبان را نشان مي دهند ) و با شكل دست تركيب مي شوند.

 به اين ترتيب همه صداها متفاوت از هم ديده مي شوند ، هر صدايي يا از نظر شكل دست يا از نظر الگوي لبي با ديگري متفاوت است .





 نکات مهم برای آموزش کودک:



 براي اينكه بتوان براي كودكان کم شنوا بهترين موقعيت را فراهم كرد تا بخشي از اجتماع افراد شنوا و افراد 
کم شنوا باشند بايد اين اصول را در نظر داشت:




 • هر زباني كه كودك آموزش مي بيند ( اعم از زبان گفتاري يا اشاره ) بايد از طريق برقراري ارتباط چهره به چهره و هر روزه و در طي بازي با كودك با حداقل آموزش صورت گيرد .• آموزش هر زباني براي كودك بايد همراه با فرهنگ آن زبان از طريق افرادي صورت بگيرد كه الگوهاي خوبي براي كودك باشند و زبان اشاره را ترجيحاً از طريق افراد کم شنوا و زبان گفتاري را از افزاد شنوا فرا گرفت . 
• آموزش هر زباني بايد از طريق دريافت آن به شكلي كاملاً واضح صورت گيرد . اين امر در مورد زبان اشاره صدق نمي كند. اگر زبان گفتاري به صورت طبيعي و از طريق ارتباط چهره به چهره آموخته ميشود ، در صورتي كه تمــرين هاي روشــهاي شفــاهي/ شنيداري ( آموزش زبان صرفـاً با استفاده از باقيمانده شنوايي ) كافي نبود حتماً بايد همزمان از گفتار نشانه اي نيز استفاده شود .• اكتساب هر زباني به كودك بايد تا حد امكان سريع و زودهنگام آغاز شود.• كودك بايد آگاهي كافي از زبان گفتاري داشته باشد تا در سن 6 سالگي پايه اي براي رشد توانايي خواندن در اختيار داشته باشد .






 چه كساني از گفتار نشانه اي استفاده مي كنند؟



 · افراد دست اندركار با كودكان كم شنوا،‌كودكان داراي اختلالات گفتاري و اختلالات خواندن ، همچنين افراد خانواده، درمانگران ، شنوايي شناسان ، گفتاردرمانها و پرستار كودك· كودكان و بزرگسالان داراي اختلالات ارتباطي ، زباني و خواندن· افرادي كه قادر به صحبت كردن نيستند· كودكان کم شنوا و كم شنوا· كودكاني كه والدين کم شنوا دارند يا والدين آنها از زبان اشاره استفاده مي كنند.






 فتار نشانه اي را از بدو نوزادي مي توان با كودك کم شنوا به كار برد تا به تدريج پايه هاي زباني او تقويت شود. امروزه آموزشهاي گفتار نشانه اي از بدو تولد و همراه با تجويز سمعك و شركت در كلاسهاي توانبخشي و آموزش خانواده به كار مي رود. در سالهاي بعدي نيز در كنار ديگر اقدامات توانبخشي مي توان از اين روش به عنوان مكمل گفتاري استفاده نمود.




 آيا مي توان گفتار نشانه اي را با ديگر روشهاي توانبخشي به كاربرد ؟



 بله ، گفتار نشانه اي را مي توان هم با زبان شفاهي ( همراه با استفاده از باقيمانده شنوايي از طريق سمعك يا كاشت حلزون ) و هم با اشاره به كاربرد . گفتار نشانه اي را مي توان در عين حال پس از تسلط كامل كودك کم شنوا به زبان از او گرفت .






 نشانه ها چه هستند؟



 گفتار نشانه اي با استفاده از 9 شكل دست ( در زبان فارسي ) در 3 جاي نزديك لبها ( در زبان فارسي ) همه الگوهاي لبي را قابل تشخيص مي كند به اين ترتيب هر صداي گفتاري متفاوت از صداهاي ديگر ديده مي شود. گفتار نشانه اي را مي توان در 20 ساعت آموخت





 اصول اساسي نشانه ها :



 شكل دست ( نشانه ) مربوط به يك همخوان در جايگاهي ادا مي شود كه مربوط به همخوان همراه آن است . مثلاً براي « پا » ، شكل دست مربوط به « پ » در جايگاه مربوط به « آ » ادا مي شود و براي « سي » شكل دست مربوط به « س » در جايگاه مربوط به «ي» ادا مي شود . واژه هاي طولاني هم به همين ترتيب بيان مي شوند .





 مثال:


 · شكل لبهاي آرش مي تواند « ش ، ج ، چ يا ژ » باشد .· شكل دست او به ما نشان مي دهد كه صداي آن « ژ » است.· جايگاه دست نشان مي دهد كه واكه همراه اين همخوان مي تواند «اِ» ( مثل كش ) يا « اُ » ( مثل اردك ) باشد.- شكل لبهاي مهدي مي تواند « د يا ت » باشد .- شكل دست او به ما نشان مي دهد كه صداي آن « د » است .- جايگاه دست نشان مي دهد كه واكه همراه اين همخوان مي تواند « آ‌» (مثل مار ) يا « اي » ( مثل تير ) باشد.





 چرا گفتار نشانه ای:




 مدت ها مربیان به دنبال روشی بودند که بتواند گفتار را برای افراد کم شنواقابل رویت کند. در دهه های اخیر روش های چندی ابداع شد که مهم ترین آن گفتار نشانه ای است. گرچه سابقاً درک گفتار را تقریباً به طور کامل محدود به استفاده از شنوایی می دانستند اما برخی پژوهش ها از جمله بررسی مک گورک و مک دونالد (1976) نشان داد این تصور درست نیست زیرا بینایی نه تنها به درک گفتار کمک می کند بلکه حتی می تواند چگونگی درک گفتار را تغییر دهد بدون آن که فرد قادر به خنثی کردن اثر آن باشد (تورز و همکاران، 2006). 


گفتار نشانه ای سیستم ساده ای مبتنی بر اصوات است که شامل بهره گیری از الگوهای لبی در گفتار طبیعی و یکسری حرکات تکمیلی دست است. این دو جزء به همراه هم نمادهای بینایی کاملاً واضح و غیر مبهمی برای درک زبان شفاهی ایجاد می کنند. حرکات تکمیلی دست در گفتار نشانه ای ترکیب همزمانی از محل، شکل دست و حرکت آن است که به خودی خود حاوی هیچگونه معنای زبان شناختی نیست و تنها برای از بین بردن ابهامات در لب خوانی به کار می رود و گفتار را کاملاً قابل رویت می کند (برگر، کاپلیه و پرت، 2008). 


گفتار نشانه ای تاکنون به بسیاری از زبان های دنیا برگردانده شده است و اثر بخشی آن بر درک (لیبارت، 2000) و بیان گفتار (لیبارت و لوشا،2001)، توانایی های واج شناختی (لساسو ، کرین و لیبارت، 2003)، خواندن (لیبارت و الگریا ، 1995) و نوشتن (آرن و همکاران، 1998) و گسترش گنجینه واژگان کودک کم شنوا(دسکوریتو و همکاران، 1999) گزارش شده است.




 منبع:
http://www.drmovallali.com/
http://www.cuedspeech.ir/
دکتر گیتا موللی