نمره گذاری، هدفهای نمره گذاری، دیدگاههای موافق و مخالف نمره گذاری

آخرین اقدام آموزشی معلم تعیین نمره برای دانش آموزان است.نمره یک وسیله ساده است برای اطلاع رسانی درباره عملکرد و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان.معلم، در نمره گذاری، اطلاعات به دست آمده درباره یادگیری و پیشرفت دانش آموزان خود را با هم ترکیب می کند و براساس آن درباره کیفیت پیشرفت آنان به داوری میپردازد و نتیجه را به صورت یک نمره برای هریک از آنان منظور میکند(کروکشانک، جتکینس و متکالف، ۲۰۰۶). پس، بنابه تعریف، نمره گذاری یعنی"برگردان اطلاعات توصیفی ارزشیابی به حروف، اعداد، یا هرعلامت دیگری که کیفیت یادگیری یا عملکرد دانش آموزان را نشان دهد"(سانتروک،۲۰۰۴، ص ۵۴۵).

هدفهای نمره گذاری

نمره گذاری معلم میتواند هدفهای مختلفی را برآورده کند.صاحب نظران سنجش و روانشناسان پرورشی چهار هدف عمده زیر را برای نمره گذاری ذکر کرده اند:

1.اداری:منظور این است که براساس نمرات میتوان تعیین کرد که دانش آموزان درچه کلاسهایی قرار داده شوند، وضع پیشرفتشان چگونه است، چه کسانی میتوانند به کلاسهای بالاتر ارتقا یابند، و چه کسانی میتوانند فارغ التحصیل شوند.

2.اطلاعاتی: یعنی از طریق نمرات میتوان والدین، دانش آموزان، و مسئولان مدرسه را از چگونگی پیشرفت و یادگیری دانش آموزان آگاه ساخت.

3.انگیزشی: نمرات میتوانند برای دانش آموزان نقش مشوق و منبع انگیزشی را ایفا کنند، زیرا نمره بهتر به معنی شایستگی بیشتر است، و از اینرو دانش آموزان غالبا می کوشند تا از درسهای خود نمره بهتری کسب کنند.

4.هدایتی: از نمرات دانش آموزان میتوان برای هدایت آنان در انتخاب درسها و فعالیتهای بعدی بهره گرفت.همچنین نمرات برای تصمیم گیری دراین باره که کدام دانش آموزان به خدمات ویژه نیازمندند و موفقیت هر کس در چه رشته ای در آینده بیشتر قابل انتظار است اطلاعات مفیدی به دست میدهند.

 دیدگاههای موافق و مخالف نمره و نمره گذاری

کسانی نمره و نمره گذاری را مورد انتقاد قرار داده و کنار نهادن آنرا خواستار شده اند.از جمله انتقادها این است که نمره موجب دلسردی بعضی دانش آموزان، به ویژه آنان که نمره های پایین میگیرند، میشود؛ به عوض همکاری& رقابت میان دانش آموزان را افزایش میدهد؛ سازشکاری را ترغیب و خلاقیت را سرکوب میکند؛ و دانش آموزان را وامیدارد تا صرفا به یادگیری مطالبی که در آزمون مطرح میشود بپردازند.مدافعان استفاده از نمره و نمره گذاری میگویند مشکلات فوق در روشهای نمره گذاری وجود دارند نه در ذات نمرات، و حل مشکلات موجود نیاز به حذف نمره نمره گذاری ندارد.به علاوه، گفته میشود که نمرات تاثیرات مثبت هم دارند که نباید از آنها چشم پوشی کرد.

از جمله سیفرت(1991) میگوید"شاید مهمترین دلیل ادامه اتفاده از نمره روندی است که با پژوهشها به خوبی تایید شده است و معلمان نیز آنرا احساس میکنند؛ و آن این واقعیت است که نمرات قطعا سطح عملکرد دانش آموزان را بالا میبرند"(ص 504).همچنین گفته شده مسئولان آموزشگاه نیازمند نمره اند تا تعیین کنند کدام دانش آموزان شایستگی ارتقا به کلاس بالاتر و فارغ التحصیل شدن را دارند. مشاوران مدرسه به نمرات نیاز دارند تا دانش آموزان را در انتخاب رشته و شغل آینده راهنمایی کنند. مسئولان ادارات پذیرش دانشگاهها به نمرات نیاز دارند تا ازمیان داوطلبان متعدد ورود به دوره های تحصیلی دانشگاهی مستعدترین آنان را برگزینند_در این باره میانگین نمرات دبیرستان پیش بینی کننده های خوبی هستند(ساکس، 1997). کارفرمایان بالقوه نیز اغلب به نوعی شاخص نیازمندند تا مطمئن شوند که داوطلبان مشاغل مورد درخواست توانایی انجام آنها را دارند.ارمرود(1995) در اشاره به استدلال فوق میگوید"به این دلایل، ما احتمالا نخواهیم توانست نمرات را به کلی کنار بگذاریم.در عوض، باید بکوشیم تا نمرات آنچه را دانش آموزان یادگرفته اند به خوبی نشان دهند"(ص 632).یکی دیگر از مدافعان نمره و نمره گذاری جیمز پوفام پژوهشگر و متخصص بنام سنجش و ارزشیابی است. به باور پوفام (2000)، هرچند نمره گذاری دارای مشکلاتی است، اما کنارنهادن آن خطرناک است. وی از زبان موینیهام گفته است:من هیچ تردیدی ندارم که نظام نمره گذاری ناکامل است و تنها چیزهای محدودی را اندازه میگیرد.اما روی هم رفته چیزهای مهمی را اندازه میگیرد. کنارنهادن این نظام اعتبارگذاری ممکن است یک عمل مساوات طلبانه به نظر آید، اما در حقیقت عکس آن خواهد بود. در صورت حذف نظام نمره گذاری، ما به جهانی بازخواهیم گشت که در آن ارتباطها و امتیازهای اجتماعی، بیشتر از آنچه هریک از ما بخواهیم، تصمیم ساز خواهند بود.(ص 375)پوفام همچنین اظهار میدارد این واقعیت که چون عملی از همه جهات کامل نیست نباید موجب شود که ما به کل از آن صرف نظر کنیم."وظیفه ما این است که کیفیت نظام های نمره گذاری را بالا ببریم نه اینکه انها را کنار بگذاریم"(ص 375)

اسلاوین(2006)، طرفدار دیگر نظام نمره گذاری، میگوید"کاملا آشکار است که اجرای ارزشیابی تراکمی به هرشکلی لازم است، و در اکثر مدارس شکل غالب این ارزشیابی استفاده از نوعی نمره گذاری است"(ص 481).

سانتروک(2008)، نیز از نمره و نمره گذاری دفاع میکند، و با استناد به اندیشه های متخصصان سنجش و ارزشیابی پیشرفت تحصیلی، از جمله کولبی(1999) و آیراسیان(2005)، نظرخود را به گونه زیر بیان میکند:"نمرات در جامعه ما(جامعه آمریکا) نشانه های مهمی هستند که به وسیله دانش آموزان، معلمان، و عامه مردم جدی گرفته میشوند. صرف نظر از اینکه شما شکل فعلی نمره گذاری را میپسندید یا نه و یا اینکه فکرمیکنید که کاملا باید تغییر کند، لازم است تا اینده ای قابل پیش بینی نمره گذاری دانش آموزانتان را جدی بگیرید و آنرا به شکلی که برای دانش آموزان عادلانه باشد انجام دهید. از نمرات برای پاداش دادن یا تنبیه کردن دانش آموزان هرگز استفاده نکنید_صرف نظر از اینکه از آنان خوشتان می آید یا نه. همواره نمرات دانش اموزان را بر پایه اینکه موضوع درسی را به چه خوبی یادگرفته اند قرار دهید و برای این منظور از شواهد عینی مربوط به یادگیری دانش اموزان استفاده کنید(ص 597)."کوتاه سخن اینکه، نمره گذاری یکی از وظایف مهم و حساس معلم است. بنا به گفته کروکشانک، جنکینس، و متکالف(2006)، نمره گذاری بخش اضطراب برانگیز اما مهم آموزش است و اغلب نتیجه نهایی برنامه سنجش معلم محسوب میشود. زمانی که همه چیز درست برنامه ریزی و به دقت به کار بسته شود، نمره گذاری یک فرایند عادلانه، صحیح، و حمایتی خواهد بود که میتواند درباره یادگیری و عملکرد دانش اموزان اطلاعات موثقی به دست دهد.


منبع: کتاب روانشناسی پرورشی نوین از استاد عزیزم: "دکتر علی اکبر سیف"