از قدیم الایام درکنار طب رایج دنیا علوم دیگری هم به رشد و تکامل خود ادامه داده اند که در چند دهه اخیر بیشتر به آن ها توجه شده است. علم پزشکی در دهه های اخیر به حدی بر روی روش های درمان فیزیکی متمرکز شده که گاهی به نظر می رسد که جنبه های روانی و غیر فیزیکی انسان بیمار به فراموشی سپرده می شوند. ناتوانی دانش آکادمیک پزشکی در بسیاری از جنبه ها باعث شده است که توجه به این گونه علوم رونق بیشتری پیدا کند. در روزگارگذشته نقش دوگانه روحانی وپزشک را یک نفر به نام«کاهن»،«مرد مقدس» و یا«طبیب قبیله» و... انجام می شده است، اما با گذشت زمان جدا شدن پزشکی ومذهب در واقع تخصصي شدن هر كدام از اين مقولات، به هنگام درمان جسم، پزشكان از بعد معنوي بشر تقريباً غافل شدند. اقدامات صحيح بهداشتي از وجود انسان ريشه مي گيرد. وجودي كه فرد را از نظر جسمي، روحي و معنوي كامل مي داند. لذا براي اعمال اقدام بهداشتي صحيح بايد به جنبه روحي و درمان روح فرد هم توجه بسيارداشت. در اين فرصت قصد داريم به روش هاي موازي با درمان هاي معمول پزشكي در مواجهه با يكي از بزرگترين تنش هاي انسان يعني بيماري خصوصاً بيماري هاي صعب العلاج اشاره كنيم. از جمله روش هايي كه مي تواند به موازات درمان هاي پزشكي معمول اثربخشي فراوان داشته باشد نيايش درماني است كه به معناي تقويت بعد روحي و معنوي بشر به منظور دستيابي به مراتب بالاتر معنوي، روحاني و كسب عزت نفس و هدفدار شدن فعاليت هاي وي است. دانشمندان علوم رفتاري چندسطح ازنيازهاي انساني راتعريف كرده اند. از جمله نيازهايي كه در تقويت يا تحليل بعد رواني فرد دخيل است مي توان به موارد زير اشاره كرد: نياز به داشتن هدف در زندگي، نياز به داشتن عشق و ايثار، نياز به ايثار و عفو ، نياز به اميد و خلاقيت. اين نيازهاي معنوي درسلامت و بيداري وجود دارند و تنها گاهي كمرنگ و يا پر رنگ تربه نظر مي رسند.

1- نياز به داشتن هدف در زندگي: بيشتر افراد هنگام بروز مشكل به مرور زندگي خود مي پردازند و سعي دريافتن مفهومي براي زندگي خود مي كنند. بنابراين جستجو جهت يافتن معنا و هدف در زندگي مي تواند نيروي بالقوه اي درفرد براي مبارزه با بيماري فراهم آورد.

2- نياز به عشق و ايثار: اين مسئله خصوصاً در مورد افرادي كه از بيماري هاي مزمن رنج مي برند شايع تر است. فرآيند بدخيم بيماري باعث كاهش تماس هاي انساني پر مفهوم شده و در نتيجه بيمار احساس دوري از خداوند خواهد كرد. اين انزوا و تنهايي نوعي حالت تفاوت با ديگران و يا احساس انسان نبودن را به وجود مي آورد. آن ها فكر مي كنند براي هيچ كسي اهميتي ندارند. بنابراين نياز دارند كه به اطمينان مجددي در مورد عشق و ايثار دست پيدا نموده و مجالي براي دريافت عشق بيابند.
3- نيازبه اميد وخلاقيت: خلاقيت مربوط به آينده است. همه بيماران خصوصاً بيماران بدحال نياز به اميد دارند. اميد برخي آرزوها را شامل مي شود:

اميد به بهبودي
اميد به خلاصي از درد
اميد به زندگي بعدي

اميد مي تواند براي انجام برخي از كارها مانند نوشتن و شعر گفتن و يا يافتن راهي جهت جبران روابط گذشته باشد. گاهي مابه علت بي توجهي به نيازهاي روحي بيمارمان، ابهام در شناخت مفاهيم اعتقادي مانند قضا و قدر و رحمت خداوند، از اين كه پاسخ مناسبي براي سوالات او نداشته باشيم، مضطرب مي شويم و اصلاً وارد اين مباحث نمي شويم. با انجام اقدامات ذيل مي توان به نيازهاي معنوي بيماران توجه كرد: كمك به آن ها در ايجاد و تداوم ارتباط معني دار با خداوند در هنگام رويارويي با مشكلات و تنش ها. حمايت از آن ها در برقراري پيوندهاي مذهبي و پرستش خداوند. كمك به آن ها در بيان و يا كشف احساسات مذهبي شان. همه انسان ها فطرتاً مومن هستند، حتي اگر ادعايي بر مذهبي بودن نداشته باشند. بنابراين نبايد تصور كرد كه اگر بيماري ادعاي لامذهب بودن دارد، نيازهاي معنوي ندارد. مذهب و اعتقادات معنوي بر تمام جنبه هاي زندگي فرد از قبيل عادات روزانه، رفتارهاي بازدارنده و تشويق كننده، مرجعي براي انديشيدن در مورد خود و جهان، پذيرش حيات، با معني و مفهوم انگاشتن زندگي، تقويت اعتقادات فرد براي ارزش گذاري خود، تشويق به واقع گرايي، آماده سازي فردبراي زندگي و اميدواري موثر است. بنابراين اگربا يك بيمار در منزل و يا بيمارستان سرو كار داريد و از او مراقبت مي كنيد، به خاطر داشته باشيد كه همواره حالات و روحيات معنوي او را درتمام لحظات حمايت كنيد. حتي وي را تشويق به انجام فعاليت هاي مذهبي و ديني مانند خواندن نماز، دعا كردن، صدقه دادن، نذري دادن، خلوت كردن با خدا و... نماييد. در تمام لحظات بيماري(حتي دراتاق عمل) سعي كنيد اشيا و وسايلي را كه از نظر او مقدس و مذهبي هستند از وي جدا نسازيد. اين وسايل شايد در حد يك گردن بند مذهبي، يك تكه پارچه سبز متبرك، يك كتاب دعاي كوچك و... باشد. سعي كنيد در تمام لحظات بيماري وي او را از نظر عاطفي مورد توجه قرار دهيد و به او بفهمانيد كه چقدر دوستش داريد و براي سلامتي او نگران هستيد. توصيه شده كه حتي اگر بيمار شما بيهوش است، بر بالين وي با صداي بلند دعا بخوانيد و مرتباً دست ها و صورت او را لمس كنيد. مطمئن باشيد تأثير صداي شما در حين خواندن دعا و لمس و اظهار محبت شما به بيمار حتماً از طرف وي احساس خواهد شد. خواندن دعا و نماز نه تنها در حين بيماري بلكه به هنگام بروز شداند و مشكلات روزمره نيز تأثير فراواني در افزايش سطح روحيه شما در رويارويي مشكل دارد. برقراري پيوند مذهبي با خدا و ائمه به هنگام بروز مشكلات و تنش ها باعث ايجاد دلگرمي و احساس داشتن پشتوانه هاي قوي مذهبي مي گردد، فرد را به حل مشكل اميدوارمي كند و نسبت به نيروهاي ماوراء الطبيعه معتقدتر مي سازد. تقويت احساسات مذهبي موجب تقويت احساس توكل به لطف و احسان بي پايان آفريننده هستي شده و به فرداين حس را تلقين مي كند كه در جهان به اين بزرگي او تنها نيست و هم او كه او را آفريده از وي دستگيري و مراقبت خواهد كرد و او هيچ گاه فراموش نخواهد شد. ارتباط نزديك با خدا و جهان معنويت به هنگام بروز مصائب و شدائد اين تفكر مثبت را در هر فرد پاك و با ايماني القامي كند كه هيچ اتفاقي در اين جهان بي علت و حكمت نيست هر چقدر ما از آن آگاه نباشيم و به راستي ازپس هر سختي آساني است و تنها با توكل به ذات مقدسش آشوب درون انسان از اصل گسيخته، آرام خواهد شد.


نويسنده: مریم پور دهقان

منبع: